چند روزی است که مناظره‌ی صادق زیباکلام و خسرو معتضد در برنامه‌ی «قبل انقلاب» خبرساز شده و بخش‌هایی از آن دست‌به‌دست می‌شود. صدمین سالگرد کودتای 1299 نزدیک است و این برنامه به همین مناسبت تهیه شده.
صادق زیباکلام مدت‌هاست که در برخی حوزه‌ها به دفاع از رضا خان می‌پردازد و قرائت مشهور از تاریخ پهلوی اول را حکومتی می‌نامد. بیش از یک سال است که او نظراتش در این باره را در کتابی تحت عنوان «رضا شاه» به چاپ رسانده و طبعاً این‌چنین نوشته‌ای مورد توجه جریان #تطهیر_پهلوی قرار گرفته. خواستم تا در این باره چند نکته را مطرح کنم:
این کتاب نتوانست از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مجوز لازم برای نشر را بستاند؛ ناگزیر ناشری در «انگلستان» به انتشار آن اقدام کرد. پرسش من به‌عنوان کسی که با افتخار، خود را تابع نظام جمهوری اسلامی می‌داند، این است: چه سازوکار مشخصی برای مواجهه با چنین پدیده‌ای وجود دارد؟ آیا عدم اعطاء مجوز مشکل را حل خواهد کرد؟ (و حال آن‌که نسخه‌ی الکترونیکی کتاب را به‌راحتی می‌توان از شبکه‌ی جهانی دریافت کرد، هم‌چنان که کتاب صوتی‌اش را با صدای نویسنده!) آیا ملاک و معیار تجویز و رد یک کتاب و نیز فیلم و انیمیشن، به‌روشنی تبیین شده است یا گرفتار برخوردهای سلیقه‌ای است؟ به‌راستی با این‌چنین کتابی چه باید کرد؟ گمان می‌کنم که اگر این کتاب مجوز می‌گرفت و در داخل منتشر می‌شد، تا این اندازه بازتاب نمی‌یافت. شاید بتوان سازوکار روشن‌تری برای اعطای مجوز به محصولات ارائه داد. در گذشته که سازوکارهای حکومتی در اختیار نبود، یکی از راه‌های افزایش مقبولیت کتاب، تقریظ‌نگاری بر آن توسط شخصیتی بزرگ بود. شاید بتوان در سطحی از کتب، تقریظ دو یا چند نفر از متخصصان رشته‌ای که کتاب در آن زمینه نوشته شده، را راهی برای شفاف‌سازی فرایند تجویز کتاب دانست. این‌گونه، علاوه بر نویسنده، تقریظ‌کنندگان نیز در قبال آن مسئولیت خواهند داشت و مورد پرسش واقع خواهند شد و اگر محتوای آن دارای نقص باشد، به ایشان نیز لطمه خواهد خورد. البته شاید! لااقل شفافیت این روش بیش از ارجاع همه‌ی تجویزها و ردها به عنوان کلی «وزارت ارشاد» است. عجبا که برای پذیرش یک پایان‌نامه، وجود یک استاد راهنما و نیز داور ضروری است- پایان‌نامه‌ای که معلوم نیست تا قرنی حتی از خزانه‌ی دانشگاه قدمی بیرون نهد!- ولی کتابی که در آستانه‌ی انتشار است، نظارتی شفاف نمی‌یابد. چه‌بسیار کتبی که بدون دارا بودن اولیات ضروری، از وزارت ارشاد مجوز می‌ستانند و چه‌بسیار کتبی که بر اساس سلیقه، سوءظن یا عنادی شخصی از مجرای ارشاد مجال گذر نمی‌یابند.
نظر شما چیست؟
